Mae hyn yn dangos nifer y bobl sydd wedi'u cofrestru gyda phob practis meddygon teulu yng Nghymru (poblogaeth y practis). Mae'n dangos hefyd nifer a chanran y cleifion sydd wedi'u cofrestru gyd phob practis sy'n byw yn yr 20% o ardaloedd mwyaf difreintiedig yn ôl Mynegai Amddifadedd Lluosog Cymru (MALlC) a chwintel amddifadedd y practis. Mae dau ddull o gyfrifo cwintel amddifadedd y practis wedi'u cynnwys.
Casgliad data a dull cyfrifo
Darperir data poblogaeth practisau gan Bartneriaeth Cydwasanaethau GIG Cymru ac mae'n gipolwg a gymerwyd ar un adeg benodol. Cafodd ardaloedd cynnyrch ehangach haen is (ACEHI) preswyl ar gyfer cleifion a gofrestrwyd gyda phob practis cyffredinol eu paru â Mynegai Amddifadedd Lluosog Cymru (MALlC) 2019 er mwyn cyfrif nifer y cleifion sy'n byw yn yr 20% mwyaf difreintiedig o ACEHI fel y'u pennwyd gan eu safle MALlC. Yna, roedd practisau cyffredinol yn cael eu graddio yn seiliedig ar ddau dull mesur er mwyn amcangyfrif amddifadedd ar lefel practis cyffredinol. Y rhain oedd: 1) Nifer y cleifion sydd wedi'u cofrestru gyda'r practis cyffredinol sy'n byw yn yr 20% o ardaloedd mwyaf difreintiedig yng Nghymru. 2) Canran poblogaeth pob practis cyffredinol sy'n byw yn yr 20% o ardaloedd mwyaf difreintiedig yng Nghymru.
Nid fydd data poblogaeth practisau ar gyfer 2023 ymlaen a ddefnyddir yn y dadansoddiad amddifadedd o reidrwydd yn cyd-fynd â data cyhoeddedig am boblogaeth practisau ar gyfer yr un cyfnod. Mae'r data cyhoeddedig yn defnyddio mapio diweddaraf LSOA 2021. Er hynny, gan fod y dadansoddiad amddifadedd yn dibynnu ar MALIC 2019 sy'n defnyddio mapio LSOA 2011, roedd angen i'r dadansoddiad amddifadedd hefyd gyplysu poblogaethau practisau 2023 ymlaen ag LSOA 2011 ac o'r herwydd ni chafodd nifer bach o gleifion eu cyplysu.
Data mis Ebrill 2024: Roedd 372 o bractisau cyffredinol. Gan na ellir rhannu 372 â phump i rif cyfan, nid yw'r cwintelau'n cynnwys yr un nifer o bractisau yn union. Mae 76 o bractisau ar gyfer cwintelau 1 a 5, 73 o bractisau ar gyfer cwintelau 2 a 4 a 74 o bractisau ar gyfer y cwintel arall. Defnyddir cwintelau i ddadansoddi grwpiau cymharol debyg o bractisau, gyda chwintel practis 1 yn cynnwys y 76 o bractisau sydd â'r poblogaethau mwyaf difreintiedig yng Nghymru.
Ebrill 2023 data: Roedd 382 o bractisau cyffredinol. Gan na ellir rhannu 382 â 5 i rif cyfan, nid yw'r cwintelau'n cynnwys yr un nifer o bractisau yn union. Mae 77 practisau ar gyfer cwintel 1 a 5 ac 76 practisau ar gyfer gweddill y cwintelau. Defnyddir cwintelau i ddadansoddi grwpiau cymharol debyg o bractisau, gyda chwintel practis 1 yn cynnwys y 77 practisau sydd â'r poblogaethau mwyaf difreintiedig yng Nghymru.
Ionawr 2022 data: Roedd 390 o bractisau cyffredinol. Graddiwyd y practisau hyn yn ôl amddifadedd cymharol eu cleifion cofrestredig a'u rhannu'n gyfartal i gwintelau'n cynnwys 78 o bractisau'r un. Defnyddir cwintelau i ddadansoddi grwpiau o bractisau sy'n eithaf tebyg, gyda chwintel practis 1 yn cynnwys y 78 practis sydd â'r poblogaethau mwyaf ac sy'n byw yn yr ardaloedd mwyaf difreintiedig yng Nghymru.
Defnyddir MALlC 2019 i bennu'r 20% o ardaloedd mwyaf difreintiedig yng Nghymru. Mae'r data ar gyfer poblogaethau practisau yn cyfeirio at fis Ionawr 2022 a mis Ebrill ar gyfer blynyddoedd dilynol.
Defnyddwyr, defnydd a chyd-destun
Diben y data hyn yw darparu opsiynau ar gyfer dadansoddi amddifadedd cymharol y boblogaeth sydd wedi'i chofrestru gyda phob practis cyffredinol yng Nghymru. Mae penderfynu pa ddull mesur sydd fwyaf priodol i'w ddefnyddio yn dibynnu ar ddiben yr hyn y defnyddir y mesur ar ei gyfer. Argymhellir defnyddio dulliau mesur 'rhif' wrth dargedu'r nifer fwyaf o bobl sy'n byw mewn ardaloedd difreintiedig, tra ei bod yn fwy priodol defnyddio'r dulliau mesur 'canrannol' wrth dargedu'r crynodiad uchaf o bobl sy'n byw mewn ardaloedd difreintiedig. Er bod y canlyniadau ar lefel practis a chlwstwr yn weddol debyg, bydd y data ar lefel practis yn darparu dadansoddiad mwy gronynnog o amddifadedd. Mae clystyrau'n grwpio practisau, felly er y gall rhai wasanaethu poblogaethau tebyg yn fras, mae'n anochel y bydd gan rai practisau boblogaeth fwy difreintiedig nag eraill yn yr un clwstwr. Efallai y bydd dadansoddiad o glystyrau’n fwyaf priodol wrth dargedu ardaloedd ehangach, ond gall y darlun manylach gael ei guddio wrth gyfuno data ar gyfer practisau unigol.
Ansawdd ystadegol
Mae cwmpas ac ansawdd y data a ddefnyddir yn y tablau hyn yn dda. Mae pob practis meddyg teulu sydd â chontractau Gwasanaethau Meddygol Cyffredinol (GMC) ar adeg echdynnu data wedi'i gynnwys. Mae data ar boblogaeth practisau ar gael ar gyfer pob practis. Nid oedd canran fach o ddata wedi'i chynnwys yn y dadansoddiad. Gan fod MALIC yn fesur o amddifadedd sy'n berthnasol i Gymru yn unig, ni ellid cynnwys trigolion Lloegr yn y model. Gan fod gennym ddata wedi'i gasglu ar gyfer practisau cyffredinol yng Nghymru wedi’i gasglu ar sail gyson, nid yw practisau Lloegr wedi'u cynnwys, ac felly ni fydd unrhyw breswylwyr o Gymru sydd wedi'u cofrestru mewn practisau yn Lloegr yn cael eu cynnwys. Er mwyn rhoi cyd-destun, yn yr echdyniad ar Ebrill 2024 roedd 21,067 o gleifion wedi'u cofrestru i bractisau cyffredinol yng Nghymru a oedd yn byw yn Lloegr, ac roedd 13,339 o gleifion wedi'u cofrestru mewn practisau cyffredinol yn Lloegr a oedd yn byw yng Nghymru. Pan fo claf yn byw yn Lloegr ond wedi'i gofrestru i feddygfa yng Nghymru, yn y dadansoddiad hwn cânt eu tynnu oddi ar restr y practis hwnnw o faint y boblogaeth hefyd, er mwyn peidio â chamgyfrif canran y cleifion sy'n byw mewn ardaloedd difreintiedig. Nid yw cleifion sydd wedi'u cofrestru mewn practisau nad ydynt yn rhai GMC wedi'u cynnwys yn y dadansoddiad ychwaith. Mae cleifion sydd wedi'u cofrestru mewn practisau yng Nghymru a oedd â data coll ar lefel LSOA hefyd wedi'u hepgor o'r dadansoddiad; roedd 108 o gleifion yn y data ar gyfer Ionawr 2022, 43 o gleifion yn y data ar gyfer mis Ebrill 2023 a 49 o gleifion yn y data ar gyfer mis Ebrill 2024.
Amddifadedd ar lefel Practis Meddygon Teulu
